W tej zakładce dowiesz się, co robiliśmy w terenie w 2018 roku.

Tūwāneh

Cele badań

Z uwagi na krótki czas trwania badań oraz ograniczone zasoby ludzkie zdecydowaliśmy rozpocząć tworzenie planu sytuacyjnego stanowiska i dokumentowanie widocznych na powierzchni pozostałości budowli od zarejestrowania kilku newralgicznych punktów miasta położonych na południowo-wschodnim wzgórzu. W pierwszej kolejności prowadziliśmy prace obejmujące obszar „karawanseraju” i jego najbliższych okolic. Jest to najlepiej zachowana budowla na stanowisku, a określenie jej funkcji i chronologii będzie kluczowe dla zrozumienia tak charakteru wzgórza, na którym się znajduje, jak i funkcjonowania miasta jako całości. Drugim obszarem, który objęliśmy badaniami były okolice term. Podyktowane było to nie tylko tym, że jest to wyróżniająca się, dobrze zachowana struktura architektoniczna, ale przede wszystkim faktem ich systematycznego niszczenia przez rabusiów¹¹⁠. Oba te tereny badań objęte były również prospekcją powierzchniową. Podobna motywacja sprawiła, że postanowiliśmy zadokumentować widoczne fragmenty kanału burzowego, zlokalizowanego bezpośrednio na północ od term, prowadzącego ze szczytu wzgórza do wadi. Naszą ciekawość wzbudziła też niezidentyfikowana prostokątna struktura na północ od widocznych zabudowań na szczycie wzgórza, którą również zadokumentowaliśmy. Dodatkowo, rozpoczęliśmy proces dokumentowania i mapowania wkopów rabunkowych, zaczynając od tych położonych na szczycie południowo-wschodniego wzgórza w okolicach karawanseraju.

Prospekcja powierzchniowa

W sezonie 2018 przeprowadziliśmy prospekcję powierzchniową w centralnej części stanowiska obejmującej kompleks karawanseraju i jego najbliższe okolice. Dodatkowo przeprowadziliśmy badania powierzchniowe term wraz z przyległościami. Zebraliśmy również materiał powierzchniowy z części wkopów rabunkowych i powstałych w wyniku ich eksploracji hałd.

Rejestracja pozostałości budowli

W uwagi na brak możliwości użycia drona, który dziś jest podstawowym narzędziem do rejestrowania pozostałości budowli na większej przestrzeni, zmuszeni byliśmy zastosować alternatywną metodę fotogrametrycznej dokumentacji. Tą metodą była fotogrametria ultraniskiego pułapu (ULAPh) realizowana przy użyciu dość prostego systemu pomiarowego składającego się z kamery zamontowanej na pięciometrowym wysięgniku z libellą. W ten sposób udało nam się zadokumentować m.in. teren tzw karawanseraju z przyległościami (ortofotomozaika i model wysokościowy tereny poniżej).

Dokumentacja wkopów rabunkowych

W trakcie naszych prac zarejestrowaliśmy ponad 150 wkopów rabunkowych znajdujacych się w centralnej części wzgórza południowo-wschodniego. Każdy wkop otrzymał swój numer inwentarzowy, został namierzony i zadokumentowany fotograficznie.

Dajaniya

Cele badań

Głównym celem prac podjętych w sezonie 2018 było stworzenie pełnej trójwymiarowej dokumentacji pozostałości architektonicznych. Z uwagi na niemożność korzystania z dronów zdecydowaliśmy się zastosować kombinację fotogrametrii ultraniskiego pułapu (ULAPh) oraz skaningu laserowego. Aby zweryfikować chronologię stanowiska przeprowadziliśmy również prospekcję powierzchniową. Dodatkowo wykonaliśmy dokumentację wkopów rabunkowych zlokalizowanych tuż poza murami fortu. Z wykorzystaniem kamery sferycznej postanowiliśmy również stworzyć wirtualną wycieczkę po forcie.

Plan stanowiska i model 3d pozostałości architektonicznych
Stworzenie nowego planu stanowiska jak i modelu 3D pozostałości architektonicznych było jednym z naszych głównych celów badawczych w sezonie 2018. W związku z brakiem możliwości zastosowania fotogrametrii z wykorzystaniem drona dokumentację stanowiska wykonaliśmy przy użyciu fotogrametrii ultraniskiego pułapu (Ultra-Low Altitiude Photogrammetry, ULAPh), fotogrametrii bliskiego zasięgu oraz naziemnego skaningu laserowego. Wszystkie pomiary zostały nawiązane do osnowy geodezyjnej założonej na obszarze stanowiska. W czasie pomiarów geodezyjnych udało się nam potwierdzić zarówno dokładność, jak i przydatność metody RTX GNSS do prowadzenia pomiarów dokumentacyjnych stanowisk archeologicznych poprzez wykonanie testów na bazie terenowej składającej się z 40 punktów.

Dane fotogrametryczne, które posłużyły do utworzenia ortofotomozaiki i modelu wysokościowego terenu (DSM) całego stanowiska, zostały pozyskiwane za pomocą kamery sportowej GoPro HERO 6 Black z szerokokątnym obiektywem zamontowanej na pięciometrowym wysięgniku. Zdjęcia wykonywano na wcześniej wyznaczonych stanowiskach pomiarowych, które tworzyły siatkę o oczku w rozmiarze około 5 m x 5 m. Na każdym stanowisku pozyskano 8 zdjęć ukośnych w ośmiu kierunkach. W sumie wykonano 4000 zdjęć na 500 stanowiskach. Dzięki temu udało nam się wygenerować ortofotomozaikę o rozdzielczości 4mm i model wysokościowy terenu o rozdzielczości 16mm obszaru o powierzchni 1,7 ha (ilustracja poniżej).

 
W ramach przeprowadzonych prac dokumentacyjnych wykonaliśmy pełny skan 3D zewnętrznych fasad murów fortu uzupełniony o skan wewnętrznych fasad południowo-zachodniego (ilustracja poniżej) i północno-zachodniego muru. Dodatkowo zeskanowaliśmy wykopy sondażowych T.1, T.2 i T.3 wykonane w ramach Limes Arabicus Project. Do badań zastosowano naziemny skaner laserowy Faro Focus M70. Finalnym produktem, którego dokładność wynosi 2 cm, jest wysokorozdzielcza chmura punktów reprezentująca wszystkie pozostałości architektoniczne na stanowisku Dajaniya.

 
Celem porównania różnych metod pomiarowych stosowanych przy dokumentacji stanowisk archeologicznych modele 3D murów fortu oraz trzech wkopów sondażowych wykonaliśmy również metodą fotogrametrii bliskiego zasięgu. Podczas prac terenowych pozyskano 1440 zdjęć. Wynikiem końcowym były modele mierzonych obiektów charakteryzujące się dokładnością nie gorszą niż 7 mm.
 
W pomiarach inwentaryzacyjnych zastosowano również skaner ręczny Faro Freestyle 3D. Jest to urządzenie, którego zasada działania opiera się na wykonywaniu i przetwarzaniu zdjęć w czasie rzeczywistym. Wynikiem pomiarów jest chmura punktów generowana in situ. Tą metodą zinwentaryzowano wkop sondażowy T.1 oraz otwór w południowo-zachodnim murze fortu

Dokumentacja wkopów rabunkowych
Z wykorzystaniem fotogrametrii bliskiego zasięgu stworzyliśmy trójwymiarową dokumentację 7 wkopów rabunkowych. Dla każdego obiektu wykonaliśmy od 50 do 200 zdjęć, z których następnie wygenerowaliśmy chmury punktów, ortofotomozaiki oraz modele wysokościowe terenu. Przykład ostatecznego produktu można podziwiać poniżej.

Wycieczka wirtualna
W celu umożliwienia szerszemu gronu odbiorców zapoznania się ze stanowiskiem Dajaniya podczas przeprowadzonych badań wykonano wirtualną wycieczkę po forcie. Prace zrealizowano na portalu ViarLive.  Do utworzenia wycieczki wykorzystano 33 zdjęcia sferyczne wykonane kamerą Ricoh Theta SC. Zdjęcia obejmują cały obszar stanowiska i pozwalają na obejrzenie nie tylko pozostałości murów fortu i bram, ale również wnętrza fortu, w tym principia (komendantura obozu), aedes principiów (tzw. kaplica komendantury, w której przechowywano m.in. znaki bojowe jednostki), cysternę, via principalis (główną oś komunikacyjną przebiegającą przez środek fortu) czy via sagularis (dokolną "ulicę" przebiegająca wzdłuż wewnętrznej fasady muru).